چەکی ئازاد

پرۆفیسۆر حوسێن عەلی غالب بابان

ئەکادیمی و نووسەری بەریتانی

چەکی ئازاد

شرۆڤەکارێک لە یەکێک لە کەناڵە ناسراوەکانی هەواڵی مانگی دەستکرد شیکاری بۆ ئەو هەواڵە کردووە کە لەلایەن وتەبێژی کۆشکی سپییەوە ڕاگەیەندراوە، کە تێیدا هاتووە ئەمریکا بە ڕێژەیەکی زۆر چەکی داوەتە ژمارەیەکی کەم لە هێزە سەربازییەکانی ئۆکرانیا کە لە هەوڵی بەرپەرچدانەوەی هێرشەکانی ئەو ڕووسییەدان سوپای ئۆکرانیا کە بە خێرایی لەناو خاکی ئۆکرانیادا بڵاودەبێتەوە.

منیش وەک ئەوانی تر شاهیدی چەندین جەنگ بووم لە ناوچەکەدا، وە تێدەگەم کە ئەو چەکانەی کە بەخۆڕایی بۆ سوپاکان دابین دەکرێن، سوودێکی کەمیان لەسەر زەوی هەیە، وڵاتان ئەو چەکانە بەفیڕۆ نادەن کە ملیۆنان پارەیان بۆ داوە، و تەنانەت هەندێک وڵات دوو هێندەی نرخی چەکەکانیان داوە، لێرەشدا باس لە ڕاپۆرتێکی بەناوبانگ دەکەم لە کەناڵی سی ئێن ئێنی ئەمریکی ڕایگەیاندووە کە فڕۆکە دزێوەکە بە ڕاداری سەربازی نەتوانراوە دەستنیشان بکرێت، و دوای ساڵانێک دەرکەوت کە ئەم زانیاریانە درۆ بوون و لەوێ هیچ بەڵگەیەک نەبوو بۆ ئەوە، ئامانجیش ترساندنی ئەو ئەندامانەی سوپای عێراق بوو کە لەو کاتەدا لە دەوڵەتی کوێت ئامادە بوون.

هەروەها ستراتیژێکی سادە هەیە کە بڕیاردەر لە وڵاتانی بەرهەمهێنەری چەکدا پەیڕەوی دەکات، کە دوای ئەوەی چەکە پێشکەوتووەکان پێشکەش بەو وڵاتانە دەکات کە "نیشانەی پرسیار"یان لەسەر دادەنێن، ڕەنگە لە هەر کاتێکدا بارودۆخیان بگۆڕێت و چەکەکان بەکاربهێنرێت ، هەرچییەک بن، بۆ ئەوەی وڵاتانی بەرهەمهێنەری چەک بە تایبەت ئەمریکا بکەنە ئامانج.

گەورەترین مۆدێل کە پێشکەشی دەکەم ئەوەیە کە سوپای ئەفغانستان بۆ ماوەی زیاتر لە پانزە ساڵ بڕە پارەیەکی زۆری لەسەر خەرج کرد و چەکی مامناوەندی بۆ دابین کرد و دوای ئەمەریکا و بەریتانیا و وڵاتانی هاوپەیمانی پاش ڕێککەوتنە بەناوبانگەکەی لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیبان کشانەوە بۆ ڕادەستکردن هەموو ئەفغانستان، زۆربەی سەرکردەکانی سوپای پێشووی ئەفغانستان چەکەکانی نێوان هاندزیان فرۆشت بە هەرکەسێک زۆرترین پارە بدات.

babanspp@gmail.com

https://www.facebook.com/babansp