مه‌لا عه‌لی كادیرێكی پێشكه‌وتوو فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی لێهاتوو

  ئه‌حمه‌د ره‌جه‌ب

وانه‌كانی ژیان

عه‌بدوڵلا مه‌لا فه‌ره‌ج قه‌ره‌داغی ناسراو به‌ مه‌لا عه‌لی كادیرێكی پێشكه‌وتووی حزبی شیوعی و ئه‌ندامی كۆمیته‌ی هه‌رێمی كوردستان و فه‌رمانده‌یه‌كی پێشمه‌رگه‌ی لێهاتوو بەرپرسی پێشمه‌رگه‌كانی مەڵبەندی سلێمانی و کەرکوکی حیزب و ئه‌ندامی  نووسینگه‌ی سه‌ربازی ناوه‌ندی و تێكۆشه‌رێكی ئازادیخوازی ئازاو نه‌ترس بوو له‌ پێناو به‌رگریكردن له‌ هه‌ژارو چه‌وساوه‌كان و گه‌ل و خاك و نیشتمان و حزب.

له‌ پاش كۆده‌تا شوومه‌كه‌ی 8  شوباتی ره‌شی 1963 رێخكراوه‌كانی حزب له‌ ده‌ربه‌ندیخان له‌ یه‌ك ترازابوو تێكچووبوو، له‌ ته‌موزی 1964 هاورێ حه‌مه‌ ره‌ق هات بۆ ماڵی كاكم له‌ كه‌مپی خواره‌وه‌و پشوویه‌كیداو وتی هاورێیه‌ك هاتووه‌و له‌ ماڵی خۆمانه‌و ئه‌یه‌وێت بتببینێت و دووقۆڵی هاتینه‌ سه‌ره‌وه‌و له‌ ماڵی هاورێ حه‌مه‌ ره‌ق بۆ یه‌كه‌مین جار چاوم كه‌وت به‌ هاورێ  *كه‌مال سێوسێنانی و، باسی رێكخراوه‌كانی ده‌ربه‌ندیخان كراو، هاورێ وتی ئێواره‌ پێكه‌وه‌ ئه‌رۆێن بۆ ماڵێك له‌ سه‌لێم پێرك و  له‌وێ له‌ گه‌ڵ هاورێیه‌كی تر كۆئه‌بینه‌وه‌و، ده‌مه‌ ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ گه‌یشتینه‌ ماڵی عیبدوڵلای كاكیلی خه‌یات و، بۆ یه‌كه‌مین كه‌ره‌ت چاوم به‌ هاورێیه‌ك كه‌وت به‌ ناوی مه‌ڵا عه‌ڵی و، كۆبۆۆنه‌وه‌یه‌كی سێ قۆڵیمانكردو،  من و هاورێ كه‌مال هه‌ندێ نووسین و راپۆرتمان سه‌باره‌ت به‌ رێكخراوه‌كانی ده‌ربه‌ندیخان گه‌ڵاله‌ كردبوو هاوری مه‌لا عه‌لی هه‌موویانی خوێنده‌وه‌و ده‌ستخۆشی لێكردین وسه‌رنج و تێبینییه‌كانی خسته‌روو، له‌ كۆتاییدا ئامۆژگاریكردم و وتی ئه‌بێت زۆر وریا بێت و، له‌ پاش چه‌ند كاتژمێرێك هاورێیان مه‌ڵا عه‌لی و كه‌مالم به‌جێهێشت و گه‌رامه‌وه‌ بۆ كه‌مپی خواره‌وه‌.

له‌ پاش یه‌كه‌مین چاوپێكه‌وتن به‌ دوواوه‌ له‌ ساڵانی 1964 ، 1965 ــ 1970 من و مه‌لا عه‌لی بووین هاورێی یه‌كترو له‌ زۆر شوێن پێكه‌وه‌ بووین له‌ ده‌ربه‌ندیخان و سه‌لیم پیرك و گوڵانه‌كان و بانیخیڵان و ده‌ره‌دۆین و پساكان و چه‌ند دێیه‌كی قه‌ره‌داغ و، لەو رۆژانەدا بەرپرسی رێکخراوی دەربەندیخان بووم و، رۆژێکیان ھاورێی تێکۆشەر عەبدوڵلای مەلا فەرەج قەرەداغی { مەلا عەلی} نامەیەکی بۆ ناردم لە گەڵ پسووڵەی گواستنەوەی محەمەد ناوێک ( رەیس عورەفا) لە کەتیبەی (32) لە دەربەندیخان و، پسووڵە تایبەتییەکەی محەمەدم وەرگرت و، بەشیوەیەکی گونجاو چاومان بەیەکتر کەوت و، دیار بوو محەمەد زێتەڵ و وریایە، بۆیە پێش ئەوەی بیخەینە ناو رێکخراوی تایبەتی سەربازەکانی تر لە ( کەتیبەی 32 و بەتالیۆنی دەربەندیخان) ، داوای زانیاری زیاترم لە مەلا عەلی کردو به‌ داخه‌وه‌ هیچم بۆ نه‌هات و، گومانم له‌ ھاتنی محەمەد زۆر بوو، دڵنیا نەبووم بخرێتە ناو رێکخراوی سەربازەکان و، ھەرواش ده‌رچوو محه‌مه‌د پیاوی ئیستخباراتی عه‌سكه‌رییه‌و له‌و بارودۆخەدا لە رۆژی 7/8/1965 گیرام.

له‌ ماوه‌ی 56 ساڵ خه‌بات و تێكۆشان و قوربانیدان له‌ زۆر شوێن من و مه‌لا عه‌لی پێكه‌وه‌ كارمان كردووه‌و یان وه‌ك دوو هاورێ له‌ بواره‌كانی ژیاندا یه‌كمان گرتووه‌ته‌وه‌و په‌یوه‌ندیگه‌لێکی كاركردن و هاورێیانه‌ی به‌هێز له‌ نێوانماندا بووه‌و زۆرجار چالاکیگه‌لێکی بێ هاوتاشمان ئه‌نجامداوه‌و، له‌ ده‌ربه‌ندیخان و سلێمانی و له‌ شاخ له‌ بله‌بزان و هه‌زارپه‌س نوكان و تووژه‌ڵه‌، حاجی مامه‌ند، قه‌ره‌داغ، باوه‌خۆشێن، ئه‌حمه‌د برنه‌و شاره‌زور، ئه‌حمه‌دئاواو كه‌ره‌جاڵ و دۆڵی جافایه‌تی، مۆسكۆو سوید، مه‌لا عه‌لی قسەخۆش نوکته‌بازو دەم به‌  پێکەنینبوو به‌ وشه‌ی نه‌سته‌ق لە ناو پێشمەرگه‌و هاورێیان و خه‌ڵكدا زۆر خۆشەویست بوو.

مه‌لا عه‌لی له‌ رووی كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه پیاوێكی به‌ ئه‌مه‌ك و كه‌سایه‌تییه‌كی ناسراوو خاوه‌ن ره‌وشتی جوان و ساده‌و خاكی و بێ فێزو به‌ توانا بوو، هه‌ر چۆن له‌ناو رێكخراوه‌كانی حزب گیروگرفت و كۆسپه‌كانی چاره‌سه‌ر ئه‌كرد به‌ هه‌مان شێوه‌ رۆڵی كاریگه‌ری هه‌بوو له‌ چاره‌سه‌ری كێشه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و زۆر به‌ شێوازێكی هێمنانه‌و له‌ سه‌رخۆ وای له‌ خه‌ڵك ئه‌كرد گوێرایه‌ڵی قسه‌كانی بن و، هه‌ر له‌ رووی كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ پیاوێكی میوان دۆست و ده‌ست و دڵ ئاواڵا بوو، هه‌ر ئه‌و میوان دۆستی‌یه‌ش بوو به‌ هۆی ئه‌وه‌ که‌ خه‌ڵکێکی زۆر بناسێت و بیناسن و زۆر به‌ وه‌فاو مرۆڤدۆست بوو.

مه‌لا عه‌لی وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی { پێشمه‌رگه‌} له‌ ساڵی 1982 له‌ نۆكانه‌وه‌ هات بۆ پشتاشان و سه‌ردانی سه‌ركردایه‌تی حزبی كردو بۆ ئێواره‌كه‌ی وتی له‌ كوێ بخه‌وم و، زانیم زۆر هیلاكه‌و پێویستی به‌ پشووه‌و وتم حزب جێی بۆ داناوی و، وتی له‌ كوێ ؟ وتم  هه‌ر كاتێك كاره‌كانتان له‌ گه‌ڵ هاورێیان ته‌واو بوو وه‌ره‌ بۆ ‌ خێوه‌ته‌كه‌ی راگه‌یاندنی عه‌سكه‌ری، من و هاورێیان رێزداران مامۆستا ئه‌حمه‌د دڵزارو و حه‌مه‌ ره‌شید { ئه‌فراسیاو شاوه‌یس} له‌وێن وله‌ سه‌ر جێگاكه‌ی من بخه‌وه‌و، من ئه‌رۆم بۆ لق ئه‌خه‌وم وتی لق كامه‌یه‌و، وتم 72 كه‌س له‌ هه‌ولێره‌وه‌ هاتوون و په‌یوه‌ندییان به‌ حزبه‌وه‌ كردووه‌و هاورێ به‌هادین نوری به‌رپرسی سیاسی ناوه‌ندی گشت پێشمه‌رگه‌كانی حزب منی وه‌ك به‌رپرسی سیاسی ئه‌و هاورێیانه‌ داناوه‌و له‌وێ جێی نووستنم هه‌یه‌و به‌یانی زوو ئه‌گه‌رێمه‌وه‌و، من چووم وبه‌یانی زوو به‌ دوو شه‌قاو چوومه‌ لای هاورێیانی نانه‌واو چه‌ند نانی گه‌رمم هه‌ڵگرت و زوو گه‌یشتمه‌ لای مه‌لا عه‌لی و هێشتا هه‌موویان نووستببوون و،  به‌ كتری و قۆرییه‌كه‌ی خۆمان چام كردو **ماست و په‌نیری كرافت و زه‌یتون قاپێكی گه‌وره‌ شاتووم داناو مه‌لا عه‌لی وتی له‌سه‌ر به‌زمه‌كه‌ ماویت؟ وتم ئه‌ی بۆ ناو وتی هاورێیان ئێره‌ ( پشتاشان) شوێنێكی زۆر خۆش و دڵگیرو به‌ سه‌ركردایه‌تیشم وتووه‌ له‌ رووی عه‌سكری شوێنیكی زۆر خراپه‌وبه‌م هێزه‌ی ئێمه‌ ناتوانین به‌رگری بكه‌ین و تووشی شكست ئه‌بین و له‌ پاش ساڵێك كاره‌ساته‌كه‌ی پشتاشان روویداو بۆچوونه‌كه‌ی مه‌لا عه‌لی هاته‌دی.

له‌ كاتی ده‌ستپێكردنی پرۆسه‌ی ئه‌نفالی چه‌په‌ڵ له‌ ناوچه‌ی قه‌ره‌داغ ماڵی مه‌لا عه‌لی نزیكه‌ی 500 مه‌تر له‌ خوارووی باره‌گای مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی و كه‌ركوكی حزب بوو له‌ ئه‌ستێڵی سه‌روو، نمه‌‌ نمه‌ باران ئه‌باری و شه‌وێكی زۆر تاریك بوو، ئێمه‌ له‌ مه‌ڵبه‌ند زیندانییه‌كانی لای خۆمان خسته‌كارو به‌ 3 هێستر شتومه‌كی مه‌ڵبه‌ندمان ئه‌گواسته‌وه‌ بۆ قۆپی قه‌ره‌داغ له‌ كه‌لی { ده‌رگای} نیرامسین و، به‌رێكه‌وت له‌ گه‌ل هاورێیان چووم له‌ دووری 50 مه‌تر هاورێی پێشه‌وه‌ وتی بوه‌ستن و، وتمان چییه‌ وتی شتێكی سپی له‌ سه‌ر رێگاكه‌یه‌و، وتمان هیچ نییه‌و له‌ به‌یانییه‌وه‌ نان وچا خوراوه‌ هاتووچۆ ئه‌كه‌ێن و كه‌مه‌ كه‌مه‌ نزیك بووینه‌ هاوریكه‌ی پێشه‌وه‌ میلی كلاشنكۆفه‌كه‌ی راكێشاو كێی زه‌لام به‌ پێكه‌نینه‌وه‌ مه‌لا عه‌لی له‌ گه‌ل مام كه‌ریم پێكه‌وه‌ بوون وتی خۆمانین و له‌ به‌ر باران چووینه‌ته‌ ژێر ئه‌م نایلۆنه‌و به‌ره‌و قۆپی ئه‌رۆێن وهه‌موو سه‌ركه‌وتین و له‌ قۆپی له‌ یه‌كتر جیا بووینه‌وه‌و، له‌ رۆژی دامه‌زراندنی حزبی شیوعی عێراق 31/3/1988 هێزه‌كانمان و برایانی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان سه‌ره‌و ژوورو گه‌یشتینه‌ سه‌ر شاخ و سه‌ره‌و خوار بووینه‌وه‌ به‌ره‌و گه‌رمیان و، له‌ پاش ئه‌نفاله‌ دێزو چه‌په‌ڵه‌كه‌و شه‌رو به‌رگری قاره‌مانانه‌ی پێشمه‌رگه‌ی شیوعی و یه‌كێتی له‌ بناری گل و ئاوایی شیخ حه‌میدو تازه‌شارو شه‌هید بوونی 8 پێشمه‌رگه‌ی شیوعی و13 یه‌كێتی وه‌به‌ ده‌م شه‌ره‌وه‌ ئه‌وه‌ی مابوون به‌ره‌و دوواوه‌ هاتنه‌وه‌و له‌ ئاوسپی له‌ گه‌ل مه‌لا عه‌لی و حه‌مه‌ جه‌زای هونه‌رمه‌ند یه‌كمان گرته‌وه‌و پێشمه‌رگه‌ دابه‌ش كرا به‌ سه‌ر 3 ره‌تڵ و، مه‌لا عه‌لی و حه‌مه‌ جه‌زا به‌ر ره‌تڵه‌كه‌ی ئێمه‌ كه‌وتن و شیخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا فه‌رمانه‌دی هێزه‌ تێكڵاوه‌كه‌ی شیوعی و یه‌كێتی بوو، پێكه‌وه‌ بووین تا دێی گه‌وره‌دێی چه‌می رێزان و له‌وی له‌‌ یه‌كتر جیابووینه‌وه‌.

چه‌ند له‌ سه‌ر مه‌لا عه‌لی بنووسرێت هێشتا كه‌مه‌ ، به‌ڵی هاوریی سه‌ركرده‌و فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه‌ی خۆشه‌ویست ، چی له‌ سه‌رتان بنووسم ، باسی چیبكه‌م. باسی ده‌ربه‌ده‌ری، باسی هاوسه‌ره‌ شێره‌كه‌تان و گوڵاله‌ جوانه‌كان  كه‌ له‌م ماڵ ئه‌و ماڵ ئه‌ژیان بكه‌م، باسی چییان بكه‌م له‌ شار راونان وله‌ شاخ له‌ ژێر تۆپباران و فرۆكه‌ی جه‌نگی و هه‌لیكۆپته‌رو پیلاتۆز  له‌م ئه‌شكه‌وت بۆ ئه‌و ئه‌شكه‌وت، ئێوه‌ نه‌مرن و ناوتان به‌ زیندوویی هه‌ر ئه‌مێنێته‌وه‌ وەک كادیرو فه‌رمانده‌ی سه‌ربازیی لێهاتوو به‌ڵام خۆتان ئه‌تانوت من  سەربازێکی حزبم و حزب جێی شانازیمه.

به‌داخه‌وه‌ له‌ 15/4/2020 سه‌ر له‌ به‌یانی له‌ وڵاتی سوید هاوریی تێكۆشه‌رو خۆشه‌ویستم سه‌ركرده‌ی فرمانده‌ عه‌بدوڵلا مه‌لا فه‌ره‌ج قه‌ره‌داغی ناسراو به‌{ مه‌لا عه‌لی } كۆچی دوایی كرد. ماوه‌یه‌كی دوورو درێژ له‌ رۆژانی سه‌ختی حزبایه‌تیدا وه‌ك دوو شیوعی له‌ شارو له‌ له‌ لادی له‌ كۆمیته‌ی { جوتیاران } ی تیكۆشه‌ر كه‌ مه‌لا عه‌لی به‌رپرسی بوو پێكه‌وه‌ كارمان كردووه‌و، له‌ رۆژانی پێشمه‌رگایه‌تی دیسانه‌وه‌ پێكه‌وه‌ كارمان كردووه‌، فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی لێهاتوو و پیاوێكی كۆمه‌ڵایه‌تی ناسراو قسه‌خۆش بوو. هاوری مه‌لا علی كه‌سێكی رۆشنبیرو مێژوونووس بوو  خاوه‌ن چه‌ندین كتێبه‌و خاوه‌نی تێكۆشان و قوربانیەکی دوور و درێژە دژ بە رژێمی دیكتاتۆری سەدام حسه‌ێن و حزبی به‌عسی عه‌ره‌بی و موسته‌شارجاشه‌كان.

1/6/2020

په‌راوێزه‌كان :

* كه‌مال سێوسێنانی : هاورێیه‌كی گه‌نج و به‌ تواناو شیوعی قه‌ره‌داغی ناسراوبوو، له‌ گه‌ڵ كه‌رتخوازانی عه‌زیز ئه‌لحاج كه‌وت و، حزبی به‌عسی خوێنرێژ شه‌هیدی كردو ته‌رمه‌كه‌یان له‌ سه‌ر كۆڵانێك فرێدرا.

**ماست : شیری نیدۆمان ئه‌كری و هاورێی تێكۆشه‌ر فریشته‌ خوشكی كاك دڵزار بۆی ئه‌كردین به‌ ماست و له‌ هاورێیه‌وه‌ فیری ماست دروستكردن بووم.